Κάνε το σωστό

Can't stand it...can't stand the heat

 Ζέστη, πολλή ζέστη. Καύσωνας. Νέοι και νέες που παίζουν με το νερό των πυροσβεστικών κρουνών, τρεις φίλοι που αράζουν (και σχολιάζουν) κάτω από μια μικρή ομπρέλα, παιδιά που τρέχουν να απολαύσουν μια γρανίτα, ένας ηλικιωμένος που κατεβάζει τις μπύρες τη μία μετά την άλλη. Ένα εικοσιτετράωρο στο Μπέντφορντ Στάιβεσαντ του Μπρούκλιν-μια από τις πιο κακόφημες περιοχές της Νέας Υόρκης-μέσα από τη ματιά του αφροαμερικανού ηθοποιού και σκηνοθέτη Spike Lee σε μια ταινία που καατάσσεται στα καλύτερα αμερικάνικα φιλμ όλων των εποχών και έχει θεωρηθεί ως ιδιαίτερα σημαντική πολιτισμικά από την ίδια τη Βιβλιοθήκη του Κονγκρέσου. 

  Do the right thing, προτρέπει ο τίτλος της ταινίας. Κάνε το σωστό. Ποιο είναι το σωστό, ο Lee δε μας το λέει. Μάλλον αφήνει εμάς να αποφασίσουμε εκεί προς το τέλος της ταινίας, όταν πια η ζέστη κορυφώνεται και μαζί και τα πάθη σ' αυτό το οικοδομικό τετράγωνο του Μπρούκλιν καταλήγοντας σε μια κορύφωση που σε κάνει κρατάς την ανάσα σου.

  Εκεί λοιπόν, στο Μπέντοφορν Στάιβεσαντ, μια πολυφυλετική γειτονιά, σε μια ιδιαίτερα ζεστή μέρα, κάθε προκάλυμμα του φυλετικού ρατσισμού και των στερεοτύπων δεν αντέχει και λιώνει. Η πλοκή διαδραματίζεται ανάμεσα σε πλήθος χαρακτήρων που ο καθένας κάτι προσφέρει-κανείς ρόλος δε φαίνεται να 'ναι άσκοπος, καμία προσωπική ιστορία δε μας αφήνει με την απορία της ύπαρξής της. Τρεις όμως είναι οι τόποι-σημεία αναφοράς. Ο ραδιοφωνικός σταθμός We Love Radio, το παντοπωλείο του ζευγαριού από την Κορέα και η πιτσαρία του ιταλοαμερικανού Σαλ, την οποία βρίσκουμε πια στο τέλος του φιλμ να 'ναι απλά αποκαΐδια. 

  Η πιτσαρία του Σαλ, χρόνια ολόκληρα σ' αυτή τη γειτονιά, λειτουργεί χωρίς προβλήματα, η συνύπαρξη με τους αφροαμερικανούς που αποτελούν πια την πλειονότητα στη γειτονιά λειτουργεί σε αρμονικά-φαινομενικά τουλάχιστον-πλαίσια. Ο Σαλ μάλιστα έχει προλάβει και έναν ''μαύρο'' για ντελίβερι μπόι, το Mookie (ρόλο που ερμηνεύει ο ίδιος ο Lee), ενώ, όταν ο ένας από τους γιους του τον παρακαλά να φύγουν από εκεί, εκείνος αρνείται λέγοντας πως έχει μεγαλώσει γενιές και γενιές της γειτονιάς με το φαγητό του και πως πρόβλημα δεν έχει με κανέναν τους. Όταν, βέβαια, ένας νεαρός του ζητά το λόγο για τις φωτογραφίες στον τοίχο της πιτσαρίας που καμια απ' αυτές δεν απεικονίζει κάποιον διάσημο αφροαμερικάνο, ''κάποιον από τους αδερφούς μας'', όπως του λέει, ο Σαλ απλά τον διώχνει από το μαγαζί. Τότε ξεκινά και η προσπάθεια για μποϋκοτάζ στην πιτσαρία μ' αυτή να συμβολίζει τελικά την καταπίεση αιώνων και τους δύο πόλους ''λευκοί-μαύροι''. Το μποϋκοτάζ καταλήγει στο τέλος της ημέρας σε μια δυνατή σκηνή ξεσπάσματος και βίας.

  Η ταινία του Lee είναι μια άκρως πολιτική ταινία και άγγιξε το θέμα του φυλετικού ρατσισμού όσο λίγα φιλμ το έχουν κάνει. Και δε μιλάμε βέβαια μόνο για το ρατσισμό εναντίον των αφροαμερικάνων. Σε κάποιο σημείο της ταινίας βλέπουμε ήρωες-εκπροσώπους κάθε διαφορετικής φυλής, να μιλάνε κατά πρόσωπο στην κάμερα εξαπολύοντας στερεότυπα, παράλογες διδαχές και ρατσιστικά λογύδρια ο ένας για τον άλλον. Αμφίδρομο λοιπόν, το παιχνίδι και τελικά άρρωστο.

  Το Do the right thing γυρίστηκε μάλιστα δυο χρόνια μετά το ρατσιστικό έγκλημα στο Howard Beach του Queens, τότε που τρεις λευκοί επιτέθηκαν σε τρεις μαύρους, εκ των οποίων ένας, ο Michael Griffith σκοτώθηκε από διερχόμενο όχημα στην προσπάθειά του να ξεφύγει από τον ξυλοδαρμό. Ο Lee δεν έμεινε σ' εκείνο το περιστατικό, το χρησιμοποίησε όμως ως αφορμή για να πλάσει στο μυαλό του το δικό του σενάριο και κατάφερε πράγματι να αποτυπώσει ολοζώντανα το φυλετικό ρατσισμό και τις αντιθέσεις σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία.

  Το σκηνικό που στήθηκε για την εξέλιξη της πλοκής φαίνεται πως ήταν και το ιδανικό. Ο καύσωνας εξάπτει τα πνεύματα και φέρνει τις εντάσεις στα άκρα. Ο Lee μάλιστα είχε πει σε συνέντευξή του στο περιοδικό Rolling Stone πως ήθελε να δημιουργήσει μαζί με το φωτογράφο της ταινίας το απόλυτο σκηνικό καύσωνα. ''Ήθελα οι άνθρωποι να ιδρώνουν και μόνο που παρακολουθούν την ταινία. Ακόμη κι αν βρίσκονται σε χώρο με κλιματισμό''. Και τα κατάφερε περίφημα. Παρακολουθώντας νιώθεις τους βαθμούς να ανεβαίνουν και ν' ανεβαίνουν κι ίσως και να μην έχουν ταβάνι τελικά.

  Το φιλμ τελειώνει με δύο ρητά. Ένα του Martin Luther King κι ένα του Malcolm X. Ρητά που κινούνται κι αυτά στο μοτίβο της ταινίας που ήδη μας έχει κάνει να αναρωτηθούμε ποιο είναι τελικά το σωστό που πρέπει να κάνουμε. O Lee δεν παίρνει ξεκάθαρη θέση κι έτσι παραθέτει τα ρητά ως το επιστέγασμα των όσων μας διηγήθηκε. Σαν να μας λέει: Εγώ σας τα 'πα, τώρα αποφασίστε μόνοι σας. 

"Violence as a way of achieving racial justice is both impractical and immoral. It is impractical because it is a descending spiral ending in destruction for all. The old law of an eye for an eye leaves everybody blind. It is immoral because it seeks to humiliate the opponent rather than win his understanding; it seeks to annihilate rather than to convert. Violence is immoral because it thrives on hatred rather than love. It destroys a community and makes brotherhood impossible. It leaves society in monologue rather than dialogue. Violence ends by defeating itself. It creates bitterness in the survivors and brutality in the destroyers." -Martin Luther King

"I think there are plenty of good people in America, but there are also plenty of bad people in America and the bad ones are the ones who seem to have all the power and be in these positions to block things that you and I need. Because this is the situation, you and I have to preserve the right to do what is necessary to bring an end to that situation, and it doesn't mean that I advocate violence, but at the same time I am not against using violence in self-defense. I don't even call it violence when it's self-defense, I call it intelligence."- Malcolm X

Do the right thing (Κάνε το σωστό) (1989)

Σενάριο-Σκηνοθεσία: Spike Lee

Διάρκεια: 2 ώρες