Noir καλοκαιρινά βράδια

Τα καλοκαιρινά βράδια δε τα λες και μυστηριώδη, ειδικά αν ζεις καταμεσής του θεσσαλικού κάμπου με τη ζέστη να μη σου αφήνει και πολλά περιθώρια για οποιαδήποτε δράση, ακόμη και σκέψη. Το καυτό σκοτάδι δεν κρύβει το παραμικρό,δεν είναι σαν την υποβλητική και επιβλητική παγωμένη ατμόσφαιρα του χειμώνα, σαν τον κρύο αέρα που σ' αναγκάζει να τυλίξεις το παλτό σου πιο σφιχτά πάνω στο κορμί. Κι ούτε υπάρχει κανένας αέρας να σφυρίζει άγρια ανάμεσα στα δέντρα, να ξεσκίζει τα κλαδιά, να κάνει τα παραθυρόφυλλα να τρίζουν. Κι έτσι, μ' όλα τούτα,σκεφτόμουν τι βιβλίο να ταιριάζει σε αυτή την κάπως πιο ράθυμη ατμόσφαιρα του καλοκαιριού, που δε μας γεννά κανένα μυστήριο, καμια ιδιαίτερη ιστορία δεν τρέφει.

Τα βιβλία του καλοκαιριού είναι μια ιστορία από μόνα τους. Τα παίρνουμε μαζί μας στην παραλία δίπλα στο κύμα, ίσως να μας συντροφεύσουν σε κάποιο πλοίο, σε κάποιο λεωφορείο, σε κάποιο σταθμό των τρένων ενώ από κάτω μας βράζει ο τόπος, ίσως στην αυλή που καθόμαστε δίπλα στο γιασεμί με το μεθυστικό άρωμα. Πάνε παντού τα βιβλία το καλοκαίρι και γι' αυτό θέλουμε κάτι ιδιαίτερο, να σπάει την πηχτή ζέστη, να φτιάχνει άλλους κόσμους, να 'ναι αυτό που θα φέρει το αίνιγμα στον πυρωμένο καλοκαιρινό κόσμο. Τι άλλο θα ήταν καταλληλότερο από ένα νουάρ μυθιστόρημα; Και μάλιστα ένα ελληνικό νουάρ μυθιστόρημα;

Το ομολογώ πως δεν ήμουν φαν του νουάρ και ούτε έχω διαβάσει αμέτρητα από τούτα τα μυθιστορήματα. Όταν ρούφηξα κυριολεκτικά το Μαύρο τραγούδι της Μασσαλίας του Ζαν Κλοντ Ιζζό, τότε μπήκα στον κόσμο του νουάρ, στον κόσμο των παθών και του μυστηρίου, της νύχτας και των τραγικών ηρώων. Για το νουάρ, γράφονται πολλά. Μα κυρίως όσα γράφονται επιχειρούν να το διαχωρίσουν από το αστυνομικό μυθιστόρημα, εκεί δηλαδή που το έγκλημα και μόνο αυτό θα βρίσκεται σε πρώτο πλάνο.

Στο νουάρ συναντάμε συνήθως μια μοιραία γυναίκα, μια femme fatale,μια γυναίκα σύμβολο του πειρασμού και της ίντριγκας, κάποιον detective που ψάχνει τις ζωές των ηρώων ως τα έγκατά τους, μυστηριώδη ατμόσφαιρα, φυσικά νεκρούς, έναν ή και περισσότερους και ξεχασμένα πάθη, ιστορίες από το παρελθόν που έρχονται να δώσουν μια άλλη διάσταση και ένα καινούριο νόημα στο παρόν. Συνήθως καταλήγει το νουάρ μυθιστόρημα σ' ένα τέλος τραγικό, μακριά από οποιοδήποτε happy end.

Άφησα όμως με τούτη την παρέκβαση αναπάντητο το πιο πάνω ερώτημα. Τι άλλο θα ήταν καταλληλότερο από ένα ελληνικό νουάρ μυθιστόρημα; Όταν έπεσε στα χέρια μου το Έγκλημα στα Παρασκήνια του Γιάννη Μαρή και το ολοκλήρωσα μέσα σε λίγες ώρες ήμουν πια σίγουρη πως ένα ελληνικό νουάρ ταιριάζει στα ζεστά βράδια, που λέγαμε πιο πάνω, απόλυτα. Πολλοί λένε πως δεν πρόκειται για νουάρ, καθώς ο κεντρικός ήρωας, ο αστυνόμος Μπέκας, δεν είναι κάποιος άνθρωπος γεμάτος πάθη κι ούτε πέφτει σε λάθη τις περισσότερες φορές. Ακούγεται και η αντίθετη άποψη την οποία ακολουθώ κι εγώ. Οι ιστορίες του Μαρή είναι νουάρ. Κρύβουν μέσα τους πάθη, κρύβουν μυστήρια, πολλές φορές τρομακτικά, βουτάν στις ζωές των ηρώων μ' έναν τρόπο αριστοτεχνικό, τέτοιο που πρώτα απ' όλα σε κάνει να θες να μάθεις για τους ίδιους τους ήρωες και μετά για το δολοφόνο. Εξάλλου οι ίδιες οι ζωές των ηρώων, οι ενέργειές τους θα σου υποδείξουν ίσως και τον δράστη.

Το Έγκλημα στα Παρασκήνια ξεκινά με τη δολοφονία μιας πρωταγωνίστριας του θεάτρου, λίγα λεπτά πριν την πρεμιέρα. Μια δολοφονία που από πίσω της κρύβονται οι άνθρωποι του θεάτρου, βιομήχανοι, δωσίλογοι της Κατοχής. Όλη η δεκαετία του πενήντα, η ελληνική κοινωνία της δεκαετίας του πενήντα ξετυλίγεται με απίστευτη κομψότητα στο έργο τούτο του Μαρή, που επικεντρώνεται στους χαρακτήρες των ηρώων του, πρώτα-πρώτα ψυχογραφώντας τους κι έπειτα βάζοντας στον αναγνώστη γρίφους έξυπνους, κλείνοντας το μάτι σε κάθε σελίδα.

Κι έτσι νομίζω πως θα εντάξω το νουάρ επίσημα στα καλοκαιρινά αναγνώσματα, το νουάρ με τους ντέντεκτιβ που δεν περιμένουν τα εγκληματολογικά εργαστήρια να βγάλουν πόρισμα για την πατημασιά που βρέθηκε στη γωνία του χαλιού, αλλά μ' εκείνους που ψάχνουν πίσω από τα φαινόμενα, που φέρνουν τους πρωταγωνιστές στο προσκήνιο της δράσης με την προσωπική τραγωδία του καθενός να γίνεται υπόθεση και του αναγνώστη.

Το Έγκλημα στα Παρασκήνια κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ατλαντίς.