Αν δεν καούμε εμείς πώς θα γενούν τα σκοτάδια λάμψη;

''Η πιο όμορφη θάλασσα''

Θα γνωρίζετε μάλλον την έκφραση: ‘’Ουδείς προφήτης στον τόπο του’’.Κι είναι πράγματι όχι και λίγες οι περιπτώσεις πολλών επιστημόνων,καλλιτεχνών και γενικά μεγάλων προσωπικοτήτων,που η πατρίδα τους τους ‘’έδιωξε’’ με τον τρόπο της και τους ανάγκασε να ξεδιπλώνουν το ταλέντο τους στην ξενιτιά.

Ένας πολύ μεγάλος ποιητής,που η πατρίδα του στάθηκε απέναντι του σαν εχθρός,έτοιμος να τον πυροβολήσει ήταν ο Ναζίμ Χικμέτ από τη γείτονα Τουρκία.Η τουρκική υπηκοότητα,του αφαιρέθηκε λόγω πολιτικών πεποιθήσεων το 1951 και δεν την ανέκτησε παρά μόνο μετά το θάνατό του.

Κοιμήσου, εσύ ομορφούλα μου, κοιμήσου

Τον ύπνο φέρνω σου απ' αστέρια μακρινά

Ύπνο γλαυκόμαυρο  σε χρώματα βελούδινα

Κοιμήσου, εσύ ομορφούλα μου, κοιμήσου

στο προσκεφάλι σου η καρδιά μου ξαγρυπνεί

νάνι μου, εσύ.

(Από το:Νανούρισμα μτφ:Γιάννης Ρίτσος)

Ο Χικμέτ γεννήθηκε στις 15 Ιανουαρίου του 1902 στη Θεσσαλονίκη.(Παρένθεση εδώ για να πω,πως πείθομαι όλο και περισσότερο,όταν ανακαλύπτω πόσους καλλιτέχνες έχει γεννήσει αυτή η πόλη,πως το μέρος τούτο έχει κάτι μαγικό…)Στην Τουρκία μετά τη στοιχειώδη εκπαίδευση γράφτηκε στη Ναυτική Σχολή,η καριέρα του στο ναυτικό όμως σταμάτησε απότομα,όταν αρρώστησε βαριά και απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του.

Από εκεί κι έπειτα ξεκινάνε οι περιπέτειες.Ο Χικμέτ εκφράζει τις κομμουνιστικές του απόψεις και δείχνει έντονο το ενδιαφέρον του για τη ρωσική επανάσταση.Μάλιστα από το 1922 έως το 1924 ζει στη Μοσχα,όπου σπουδάζει πολιτικές επιστήμες και οικονομικά.Φυσικά στην πατρίδα του,όπως και στην χώρα μας εκείνα τα χρόνια,τα αντιδραστικά στόματα,αυτά που ‘’μιλούσαν πολύ’’ έπρεπε γρήγορα,να σωπαίνουν κι έτσι το 1928 φυλακίζεται για πρώτη φορά.

Καὶ μὴν ξεχνᾶς πὼς ἡ γυναίκα ἑνὸς φυλακισμένου 
Δὲν πρέπει νά ῾χει μαῦρες ἔγνοιες.

(Μονάκριβή μου-απόδοση:Γιάννης Ρίτσος)

Φυλακίζεται για δεύτερη φορά το 1938 και καταλήγει στα μπουντρούμια των φυλακών της Προύσας μετά από καταδική για μήνυση που του είχε γίνει,ότι έκανε δήθεν προπαγάνδα στους σπουδαστές της Στρατιωτικής Ακαδημίας.Ο Ναζίμ Χικμέτ κάνει απεργία πείνας μέσα στη φυλακή.Τελικά δεκατρία χρόνια μετά το υπόλοιπο της ποινής του,του χαρίζεται.

Στάχτη θὰ γίνεις κόσμε γερασμένε
             σοῦ ῾ναι γραφτὸς ὁ δρόμος
                            τῆς συντριβῆς
      καὶ δὲ μπορεῖς νὰ μᾶς λυγίσεις
                σκοτώνοντας τ᾿ ἀδέρφια μας τῆς μάχης
καὶ νὰ τὸ ξέρεις
       θὰ βγοῦμε νικητὲς
                κι ἂς εἶναι βαριές μας
                             οἱ θυσίες.

(Στους δεκαπέντε συντρόφους)

Σε κάθε εποχή είτε αυτή λέγεται μεσαίωνας,είτε 20^ος είτε 21^ος αιώνας,πάντα υπάρχουνε φωνές,που κάτι έχουν να πούνε.Δεν έχει πάντα σημασία αν αυτό είναι σωστό ή λάθος.Έτσι κι αλλιώς,όταν πρόκειται για θέματα της κοινωνίας ή της πολιτικής τις περισσότερες φορές τα λόγια είναι απλώς λόγια,οι προτάσεις είναι προτάσεις και οι διαφωνίες,διαφωνίες.Το αν μίλησες σωστά,αν πρότεινες ορθά,αν διαφώνησες βάσιμα θα κριθεί εκ του αποτελέσματος μάλλον.Αυτό που μετράει όμως στις δύσκολες εποχές δεν είναι απλά να μιλάει κάποιος,αλλά να τολμάει.Να τολμάει κάτι διαφορετικό και να μη χάνεται στη μάζα και στην ομοιομορφία και αυτό που πιστεύει να το υποστηρίζει με την ψυχή του.Μπορεί τελικά να αποδειχθεί σωστή η μάζα και ο ένας που μίλησε λάθος.Μπορεί όμως ο ένας να τα ‘χει πει καλά τελικά και να έχει αφήσει πίσω του μεγάλη παρακαταθήκη.Και να δώσει λίγο θάρρος παραπάνω σε μας που δε μιλάμε πάντα όσο και όπως θα έπρεπε.Έτσι μίλησε και ο Χικμέτ.Και έίπε για όλα…

Για την αγάπη στον άνθρωπο

5 ΟΚΤΩΒΡΗ 1945

Ξέρουμε κ’ οι δύο, αγαπημένη,

μας έμαθαν:

να πεινάμε, να κρυώνουμε,

να πεθαίνουμε στην κούραση

και να ζούμε μακριά ο ένας απ’ τον άλλο.

Δε μας ανάγκασαν ακόμα να σκοτώσουμε

και δε μας σκότωσαν ακόμα.

Ξέρουμε κ’ οι δυο, αγαπημένη,

μπορούμε να μάθουμε στους άλλους:

να αγωνίζονται για τους ανθρώπους,

και κάθε μέρα λίγο πιο βαθιά,

λίγο πιο ωραία

ν’ αγαπάνε…

(Δε μας σκότωσαν ακόμα..)

Για τον αγώνα και τη δύναμη της αλλαγής

Είναι βαρύς ο αγέρας σαν μολύβι
Φωνάζω, φωνάζω, φωνάζω
Ελάτε γρήγορα σας φωνάζω
Να λειώσουμε το μολύβι

Κάποιος μου λέει
Φωτιά θα πάρεις απ’ την ίδια σου φωνή
Θα γίνεις στάχτη
Στάχτη σαν τον Κερέμ
                                      Που κάηκε απ’ τον έρωτά του

Και εγώ του λέω

Ας καώ, ας γίνω στάχτη σαν τον Κερέμ

Αν δεν καώ εγώ

Αν δεν καείς εσύ

Αν δεν καούμε εμείς

Πώς θα γενούν τα σκοτάδια λάμψη

(Όπως ο Κερέμ)

Για την ομορφιά της ζωής και την αισιοδοξία…

Να γελάσεις απ’ τα βάθη των χρυσών σου ματιών
είμαστε μες στο δικό μας κόσμο.

Η πιο όμορφη θάλασσα
είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει.
Τα πιο όμορφα παιδιά
δεν έχουν μεγαλώσει ακόμα.
Τις πιο όμορφες μέρες μας
δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα.

Κι αυτό που θέλω να σου πω,
το πιο όμορφο απ' όλα,
δε σ' τό 'χω πει ακόμα.

Ο Ναζίμ Χικμέτ πέθανε στη Μόσχα στις 3 Ιουνίου του 1963.Το 2009 του αποδόθηκε και πάλι η τούρκική υπηκοότητα.Η επιθυμία του να ταφεί κάτω από ένα πλάτανο οπουδήποτε στη Μ.Ασία δεν έχει πραγματοποιηθεί ως σήμερα.

Ας δώσουμε τον κόσμο στα παιδιά έστω και για μια μέρα
ας τον δώσουμε να παίξουν σαν ένα πολύχρωμο μπαλόνι
να παίξουν τραγουδώντας ανάμεσα στ’ αστέρια
ας δώσουμε τον κόσμο στα παιδιά
σαν ένα τεράστιο μήλο, σαν ψίχα ολόζεστου ψωμιού
να χορτάσουν μια μέρα τουλάχιστον
ας δώσουμε τον κόσμο στα παιδιά
να μάθει έστω και για μια μέρα ο κόσμος τη φιλία
τα παιδιά θα πάρουν απ’ τα χέρια μας τον κόσμο
θα φυτέψουν αθάνατα δέντρα.